E-ticaret, tüketicilere ya da sağlayıcılara ulaşmak, online ticari talimatlar vermek ve ödemeler yapmak amacıyla internet uygulamalarını kullanır.
E- ticaretin bir çeşidi; internet üzerinden alınan veya satılan maddi malların geleneksel dağıtım kanalları(kargo şirketleri) ya da internet satışlarına özel lojistik destek veren firmalar tarafından teslimi suretiyle yapılan dolaylı e-ticarettir.
İkinci bir çeşidi olarak, dijital mal ve hizmetlerin, yani bilgisayardan bilgisayara aktarılabilen, ödemesi ve dağıtımı online yapılabilen mal ve hizmetlerin ticareti olarak karşımıza çıkmaktadır. Bunlara örnek olarak dijital kitaplar, haberler, video filmler, video oyunlar ile yazılım uygulamaları ve reklâm hizmetlerini verebiliriz.
Üçüncü kategoriyi ise tasdik etme ve şifreleme hizmetlerini, online müzayedeleri, kamu ihalelerini de içeren, internet üzerinden yapılan mali işlemler oluşturur.
Ekonomik, sosyal, siyasal ve teknolojik alanlardaki değişim ve gelişmeler ortaya çıkıp fiilen uygulanırken daha sonra bu değişim hukuki düzenlemelerin yapılmasını da zorunlu kılıyor. Son yıllarda hukuk düzenini değişime zorlayan alanlar arasında genelde bilişim, özellikle de e-ticaret alanı yer almaktadır. Bu nedenle de E-ticarete ilişkin olarak yeni ulusal ve uluslararası nitelikte yasal çerçeveler oluşturmak kaçınılmazdır.
Bu düzenlemelerin yapılması, elektronik ticaretin gelişmesi için gerekli güvenin varlığı ve sürdürülebilirliği açısından da önem taşımaktadır.
Günümüzde e-ticaretteki ilişkilerin ana teması, alıcı ve satıcının birbirini görmeden veya görse bile nerede olduğunu bilmeden ya da el sıkışmaksızın tamamen elektronik ortamda yazışma yoluyla faaliyette bulunabiliyor olmasıdır. E-ticarette, teklif, sipariş, sözleşme, (bazı hallerde) teslim, fatura, ödeme elektronik ortamda yapılabilmektedir. Dolayısıyla ticari ilişkiler kâğıtsız ve imzasız, ya da kâğıtsız ama kalemsiz-mürekkepsiz imzalı bir ortamda yürümektedir.
Bir ticari işlemin elektronik ortamda yapılabilmesi ve yasal olabilmesi için, yedi unsurun bir arada gerçekleşmesi gerekir.
- İşlemin elektronik ortamda yapılması
- Online işlem sürecinde yasal bir sözleşmenin varlığı ile müşterinin sözleşmeyi inceleme olanağının olması ve sözleşmede kabul şartlarının yer alıyor olması
- Sözleşme için bütün bilgiler tamamen verilmiş olması
İşlemin yasal zemin kazanabilmesi için tarafların işlem hakkındaki bütün bilgiye sahip olması gerekir. Bu noktada satıcının gerekli tüm bilgileri alıcıya vermiş olması ve ikinci olarak alıcının da elektronik onaylama yoluyla iradesini karşı tarafa bildirmiş olması gerekmektedir.
- İşlem kayıtlarının taraflarca erişilebilir olması
Elektronik işlemlerin hukuken geçerli olabilmeleri için, işlemi oluşturan dokümanların taraflarca kolayca ve istenildiği anda erişilebilir ve kayıt edilebilir olması gerekir.
- E-imza
Elektronik imza, başka bir elektronik veriye eklenen veya elektronik veriyle mantıksal bağlantısı bulunan ve kimlik doğrulama amacıyla kullanılan elektronik veriyi (Elektronik İmza Kanunu m.3/b) ifade eder. Bütün işlemler e-imza gerektirmez. Fakat bazen bir işlemin hukuken geçerli olabilmesi için imzalanması gerekir.
- E-İşlem güvenliği
Tarafların gerçekten işlemi yapmak konusunda birbirlerine olan güvenlerinin de temin edilmiş olması gerekmektedir. Bir elektronik işlemin güvenli sayılabilmesi için, gerçekliğinin ve doğruluğunun sabit olması gerekir.
- E-İşlemin Kayıt Altına Alınması
Bir itiraz olduğunda, elektronik işlemler ve elektronik sözleşmenin ortaya konulabilmesi çok önemlidir. Kayıtların kâğıt ortamında saklanması esas olmakla beraber elektronik ortamda saklama elektronik kayıttaki bilgiyi tam olarak içermesi ve istendiğinde erişilebilir olması halinde hukuken geçerli bir saklama olarak kabul edilecektir.
Türk Hukukunda elektronik ticaret mevzuatı olarak, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu ile 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu başta olmak üzere; 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun, Mesafeli Sözleşmeler Uygulama Esasları Hakkında Yönetmelik, 4/5/2007 tarihli ve 5651 sayılı İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun, İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesine Dair Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik, Elektronik Haberleşme Kanunu ve son olarak Elektronik İmza Kanunu karşımıza çıkmaktadır. Yapılan tüm iş ve işlemlerin de bahsi geçen yasal düzenlemelere uygun olması gerekmektedir.
Av. Şebnem Tuğçe ATASOY